P I L G R I M S P L A Z A voor besprekers van het mooiste en diepstgaande boek over Santiago

Pelgrimeren is van alle tijden en iedereen © voor zoekers en sprokkelaars © http://pilgrimsplaza.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-king-1.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-ruimteplaces.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-ramiro-1.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-traplepuy.blogspot.com © http://pelgrimspad-market-garden.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-inhoud-content.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-peterspruijt.blogspot.com © http://pelgrimspad-zwolle-oldenzaal.blogspot.com © http://kustpelgrimspad.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-gedichten.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-king-index.blogspot.com © http://seculierpelgrimsgenootschap.blogspot.com © http://pilgrimsplazafotos.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-pelgrimspad.blogspot.com © http://pelgrimspad-overijssel.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-nieuwsbrief4.blogspot.com ©17©

Groot Nieuws:
'King' is herdrukt als pocketbook en ook de eerste druk is nog te koop! Mijn zending deed er nog geen week over; meer nieuws volgt.

The Way of Saint James
van Georgiana Goddard King
Jurjen Leinenga over het mooiste boek over Santiago de Compostela

Hier volgen twee besprekingen van Jurjen Leinenga van het mooiste boek met de diepstgaande verhalen over Santiago de Compostela: 'The Way of Saint James' van Georgiana Goddard King uit 1920, die eerder ook verschenen in het ANWB-Wandelforum op www.anwb.nl > Forum > Wandelen. Zoek aldaar op King (dan rollen er 8 titels uit) en op Venus. Die titels staan ook bij de links op http://pilgrimsplaza.blogspot.com. Nieuwe besprekers van dit standaardwerk van King zijn van harte welkom! Zie ook htttp://pilgrimsplaza-traplepuy.blogspot.com.

Pelgrimstochten, Santiago, King en verder?

Op verzoek van Geert Bakker wil ik graag meedelen wat mij boeit in pelgrims-tochten, Santiago de Compostela en het boek van Georgiana Goddard King. Lang geleden is het voor mij allemaal begonnen met nieuwsgierigheid naar de link tussen landschappen en dingen uit het verleden, noem het met deftige woorden de bestaanswijze van mensen. Niet voor niets begon ik mijn studentenleven ooit als student sociale geografie. Ik werd echter al in het eerste jaar geplet door het bijvak statistiek, waar ik veel te weinig van begreep. En dus volgde een overgang naar geschiedenis, dat met haar nadruk op schriftelijke bronnen wel erg ver afstond van (historische) kaarten, luchtfoto’s van bijvoorbeeld oude wegen etcetera. Steeds ben ik blijven proberen om die vakken voor mezelf te combineren, evenals de Fransman Braudel vanuit het besef dat de mens niet zozeer het hoofd is van de schepping, maar dat het land waar hij in verblijft uiteindelijk zijn mogelijkheden en grenzen aangeeft.

Het is grappig dat mensen nooit op eenzelfde plek blijven zitten: vroeg of laat gaan ze allemaal op stap. Dat gaat voor ons heel gemakkelijk, met auto, motor, trein of vliegtuig, wat minder makkelijk met de fiets en al helemaal minder makkelijk met de benenwagen. Het intrigeerde me mateloos hoe mensen vroeger reisden, bijvoorbeeld in de middeleeuwen. En dan met name pelgrims. Te voet of te paard naar Rome, Spanje of zelfs 'outre mer' naar Palestina. Het 'hoe' is het minst moeilijk te beantwoorden. De netwerken van kloosters, waar men als pelgrim kon overnachten, de hospitia voor medische zorg, de commerciële 'all-in' paketten in Venetië voor Jeruzalemgangers… De organisatie zat goed in elkaar.

Veel lastiger is de waarom-vraag. Hoe kwam iemand, in de middeleeuwen dan ook nog vaak met een broze gezondheid, ooit zo gek om de Alpen, Pyreneeën of Middel-landse Zee als barrière te willen nemen? Historici als Sigal en Finucane maakten me duidelijk aan de hand van de verhalen uit mirakelboeken dat reizen voor de mensen toen een hele gezonde reden heeft gehad. 'Thuis', waar de sociale controle verstikkend kon zijn, kwam je geestelijk lang niet altijd aan je trekken. Dus moest je op zoek naar je heil, en juist in bedevaartsoorden had je uitstekende professionele psychiatrische of medische zorg.

Juist de verhalen van gewone mensen waren interessant, zoals die uit mirakelboeken naar voren komen. Ik denk met veel plezier terug aan het jaar waarin ik voor mijn doctoraalscriptie 'Peregrini, quare vaditis?' de mirakel-boeken van Amersfoort, Bolsward, Delft en Den Bosch analyseerde. Geen koningen of keizers stonden in het brandpunt, maar gewone mensen die iets bijzonders meenden te hebben beleefd en daarvoor als dank een ongemakkelijke reis overhadden om hun dank te betuigen. Liefhebbers kunnen de scriptie via mijn e-mailadres bestellen.

Tegenwoordig is 'Santiago' een hype, en dat merk je helaas ook in de gepubliceerde reisverhalen erover. Hans Annink gaf met zijn 'Een late pelgrim op de melkweg' een heel persoonlijk en authentiek verhaal, maar dat was dan ook uit 1980. In 1987 wilde Henny Lamers ons Nederlanders blij verrassen met zijn 'Dagboek van een pelgrim naar Santiago de Compostela'. Ik begrijp nu nog niet waarom hij de reis erheen heeft ondernomen, hij had net zo goed naar Bali of Nieuw Zeeland kunnen gaan. Nee, die hyperindividuele bespiegelingen van tegenwoordig sla ik graag over.

Het boek van mevrouw King is een aardige samenvatting van pelgrims-motieven rondom Santiago, aardig ook qua omvang! Het is een goed initiatief van Geert om hierom een aantal mensen bij elkaar te brengen die, ieder vanuit eigen interesses, met deze 'schatkist' aan het werk kunnen. Ik zelf wil graag uitzoeken in hoeverre pelerinages voor mannen anders kunnen zijn dan voor vrouwen en ben benieuwd hoe de bal, die in beweging is gebracht, nu verder zal rollen!

Een vrouw op reis

Wie kent hem niet, die zwart-witte poster 'American Woman in Rome', waarop een vlot geklede, knappe vrouw duidelijk zeer ongelukkig de weg zoekt temidden van een groot aantal lachende Italiaanse mannen? Macho-cultuur, het is niet altijd aangenaam. Het is ook niet altijd begrijpelijk, althans voor mensen die er niet mee zijn opgegroeid. Wie zich erin verdiept, ontdekt dat er toch duidelijke gedragsregels zijn. Wil je geen vervelende mannelijke belangstelling, reis dan bijvoorbeeld in gezelschap. Je moet het echter wel weten!

Tegenwoordig zijn er allerlei middelen om te voorkomen dat je in een vreemde cultuur verkeerd gedrag vertoont. Dat kunnen reisgidsen in boekvorm zijn, à la Baedeker. Wat het toch weer ingewikkeld kan maken, is het feit dat er nog maar weinig pure culturen bestaan, en dat maakt etiquette en omgangsvormen diffuus. Dat probleem hoort nu eenmaal bij een mondiale samenleving.

Zou het verschil hebben uitgemaakt als die 'American Woman' van de poster nou eens niet gewoon op reis, maar op bedevaart was gegaan? Dat brengt me bij Georgina King, iemand die vóór 1920 drie jaren door Spanje naar Santiago de Compostela trok, uit interesse voor de architectuur van de grote pelgrimskerken langs de route van de Pyreneeën naar Galicië. Ze bereidde zich goed voor, beheerste het Spaans en correspondeerde van tevoren met Spaanse academici en geestelijken.1 Van haar belevenissen deed ze indirekt verslag, in een drietal boeken die oorspronkelijk bedoeld waren om alleen te gaan over de architectuur langs de pelgrimsroute. Spanje en Santiago waren toen nog niet zo in de mode als nu. Ze moest dus haar eigen weg vinden. Daarin slaagde ze overigens heel aardig.

Waar nodig maakte ze dankbaar gebruik van het openbaar vervoer dat er was: de trein op belangrijke trajekten, een bus of koets op de minder toegankelijke trajekten. Af en toe ging ze delen van de route te paard, om zo bepaalde bijzondere gebouwen of oude wegen mee te pikken. Een enkele keer ging ze een stuk te voet. Dat deed ze echter nooit alleen. Van tevoren was ze ervan op de hoogte gesteld dat een alleenreizende vrouw beter in gezelschap reizen kon en tijdens het reizen werd het haar voortdurend opnieuw verteld. Mevrouw King liet zich echter niet uit het veld slaan en kwam waar ze wezen wilde. Soms raakte ze tijdens de reis met mensen bevriend, die bereid waren om met haar een stuk verder te reizen. Soms huurde ze gezelschap in, bijvoorbeeld van een meisje of jongen in een dorp. Als ze dan alleen ging, was het alleen een klein stukje, als de gids of reisgezel niet verder wilde en ze toch een wegkruis of kapel in de buurt wilde zien.

Het beeld wat ze van het land schetste, was erg positief. Geen dorre of besneeuwde bergtoppen, maar groene hellingen met geurige bloemen, geen snijdende wind of neerplensende regen, maar aangename temperaturen en fraaie zonsondergangen, dat is wat me is bijgebleven. Ook van de mensen geeft ze een positieve beschrijving. Hoewel, op het platteland zijn de mensen soms erg op zichzelf en nurks. Soms komt ze een groep dorpsjongens tegen die haar met haar begeleider op onverstaanbare manier beginnen uit te schelden en met stenen gooien. Wat de grotere gevaren betreft, is ze als dame van haar tijd niet erg meededeelzaam. Slechts indirekt geeft ze een hint dat vrouwen zich in acht moeten nemen voor … geestelijken!2

Het Spanje van mevrouw King bestaat niet meer. Tussen ons en haar tijd staan de gruwelijkheden van de Spaanse burgeroorlog en de sombere jaren van het bewind van Franco. Bij het lezen van haar boek vroeg ik me voortdurend af hoe het met de mensen die ze ontmoette later was afgelopen. Veel kerken zijn tijdens de burgeroorlog vernield, veel pastoors en vrome zusters weggejaagd of gedood. De verhoudingen op het platteland ten opzichte van de kerk bleken veel minder idyllisch dan King op haar reizen had ervaren. Is het mogelijk dat iemand drie jaren in een land reist en toch ontgaat wat er aan sociale en politieke zaken spelen? Blijkbaar kan dat. Maar welke Nederlandse pelgrim heeft verslag gedaan van gesprekken met Spanjaarden over die periode? Het onderwerp leeft volgens mij nu zelfs meer dan ooit.

1 Mevrouw Georgiana Goddard King (1871-1939), M.A., was hoogleraar kunstgeschiedenis en lid van het Spaans Genootschap van Amerika.
2 'For the piously reared in northern climes, used to viewing the parson as a public servant in friendly livery, it is hard to remember that in the south women can have few dealings with priests.' King, The Way of Saint James II, 424-425.

Jurjen Richard Leinenga, Emmen, leinenga@xs4all.nl

Zie voor alle Pilgrimsplaza links
http://pilgrimsplaza.blogspot.com
Zie voor alle adressen Comment 1.













Alle © rechten voorbehouden.